TS Đạo Ngô Viên Trí

THIỀN SƯ VIÊN TRÍ (779 - 835) núi ĐẠO NGÔ

PHÁP TỰ ĐỜI THỨ BA của THANH NGUYÊN HÀNH TƯ

PHÁP TỰ của DƯỢC SƠN DUY NGHIỄM

Thiền sư Viên Trí, cũng gọi là Tông Trí, họ Trương, người Hải Hôn Dự Chương (nay là huyện Vĩnh Tu Giang Tây). Sư xuất gia từ thuở còn thơ, nương theo Hòa thượng Bàn mà thọ giới thụ giáo. Dự vào pháp hội của Dược Sơn, mật khế tâm ấn. Một hôm, Thiền sư Duy Nghiễm hỏi sư:

- Ông đi đâu đó?

Sư đáp:

- Đi chơi núi.

Dược Sơn nói:

- Không rời nhà này. Nói mau ! Nói mau !

Sư nói:

- Quạ trên núi trắng như tuyết, cá dưới đáy động lội gấp không dừng.

*

Trong lúc sư và Vân Nham đang đứng hầu một bên, Thiền sư Dược Sơn nói:

- Lý trí không đạt tới chỗ, kỵ giảng nói. Giảng nói rồi liền đọa nhập loài súc sanh. Trí Đầu đà nghĩ thế nào?

Viên Trí bèn đi ra ngoài, Vân Nham hỏi Dược Sơn:

- Sư huynh Viên Trí vì sao không ứng đáp Hòa thượng?

Dược Sơn đáp:

- Ta hôm nay đau lưng, Viên Trí đã lãnh hội rồi đây, ông đi hỏi thử xem !

Vân Nham bèn đi hỏi Viên Trí:

- Vừa rồi sao sư huynh không ứng đáp Hòa thượng?

Viên Trí nói:

- Sư đệ đi hỏi Hòa thượng xem !

*

Có ông tăng hỏi Vân Cư:

- Thiền kỵ nói giảng là thế nào?

Vân Cư đáp:

- Lời nói ấy rất độc.

Tăng lại hỏi:

- Thế nào là lời nói tối độc?

Vân Cư đáp:

- Một gậy đập chết rồng rắn.

*

Lúc Vân Nham sắp thị tịch sai người đem thư quyết biệt đến. Sư mở thư xem xong nói:

- Vân Nham không lãnh hội. Tiếc là lúc trước không nói cho y nghe. Tuy nhiên, dẫu là như thế, rốt lại cũng không uổng là đệ tử Dược Sơn.

Huyền Giác nói:

- Người xưa nói như thế, có lãnh hội chưa vậy?

Lại nói:

- Vân Nham lúc đó không lãnh hội, các ông thử nói xem từ đâu mà có thể nói Vân Nham không lãnh hội?

*

Thiền sư Dược Sơn thượng đường nói:

- Ta có một câu nói, chưa từng nói với ai.

Sư bước ra nói:

- Con theo Hòa thượng lại.

Tăng hỏi Dược Sơn:

- Một câu nói, nói thế nào?

Dược Sơn nói:

- Chẳng phải lời nói.

Sư nói:

- Đã sớm nói rồi.

*

Sư đang nằm, Bại Thọ nói:

- Làm gì thế?

Sư nói:

- Che trùm.

Bại Thọ nói:

- Nằm đúng hay là ngồi đúng?

Sư nói:

- Đều không từ hai phía.

Bại nói:

- Vậy sao lại phải che trùm?

Sư nói:

- Đừng nói loạn xị thế.

*

Sư thấy Bại Thọ đang ngồi, bèn nói:

- Làm gì thế?

Bại nói:

- Kính lạy.

Chú: Nguyên văn ‘Hòa nam’, nghĩa là kính lễ, kính lạy.

Sư nói:

- Cách hồi nãy bao lâu rồi?

Bại nói:

- Vừa đúng.

Đoạn phất tay áo bước ra.

*

Sư cầm chiêc nón mê bước ra, Vân Nham nói:

- Làm gì thế?

Sư nói:

- Có chỗ dùng.

Vân nói:

- Gió mưa tới thì làm sao?

Sư nói:

- Thì che trùm vậy.

Nham nói:

- Y còn có nhận che trùm không?

Sư nói:

- Tuy là như thế, nhưng không rơi sót.

*

Nhân Qui Sơn hỏi Vân Nham:

- Vậy chứ Bồ-đề lấy gì làm tòa?

Vân Nham đáp:

- Lấy vô vi làm tòa.

Vân Nham hỏi lại Qui Sơn, Qui Sơn nói:

- Lấy chư pháp không làm tòa.

Qui Sơn lại sang qua hỏi sư thế nào, sư đáp:

- Ngồi thì cứ mặc y ngồi, nằm thì cứ mặc y nằm. Có một người không ngồi, không nằm. Nói mau, nói mau !

Qui Sơn hỏi:

- Sư từ nơi nào đến?

Sư đáp:

- Đi thăm người bịnh tới đây.

Qui Sơn hỏi:

- Có bao nhiêu người bịnh?

Sư nói:

- Có người bịnh, có người không bịnh.

Qui Sơn hỏi:

- Người không bịnh há có phải là Đầu đà Trí đó chăng?

Sư nói:

- Bịnh với không bịnh chẳng có liên can gì đến chuyện khác. Nói mau, nói mau !

*

Tăng hỏi:

- Muôn dặm không mây cũng chưa phải là trời bổn lai, thế nào là trời bổn lai?

Sư đáp:

- Hôm nay phơi lúa mạch tốt đấy.

*

Hỏi:

- Bồ-tát không thần thông tại sao dấu chân lại khó tìm?

Sư nói:

- Đồng đạo mới biết được.

Hỏi:

- Hòa thượng có biết không?

Sư nói:

- Không biết.

Hỏi:

- Tại sao lại không biết?

Sư nói:

- Ông không hiểu lời của ta.

*

Vân Nham hỏi:

- Thói nhà sư huynh thế nào?

Sư nói:

- Chỉ dạy cho ông để làm nổi cái gì?

Nham hỏi:

- Không có cái đó từ bao lâu rồi?

Sư nói:

- Rễ mầm vẫn còn sáp rít lắm.

Lại hỏi:

- Thế nào là chỗ rán sức thời nay?

Sư nói:

- Ngàn người gọi không quay đầu thì mới có chút phần.

Hỏi:

- Bỗng nhiên lửa dậy thì thế nào?

Sư nói:

- Có thể đốt cả sơn hà đại địa.

Sư hỏi tăng:

- Trừ ngôi sao và lửa bùng, thế nào là lửa?

Tăng đáp:

- Không phải lửa.

Có một ông tăng khác lại hỏi:

- Có thấy lửa không?

Sư đáp:

- Thấy.

Hỏi:

- Thấy khởi từ đâu?

Sư nói:

- Trừ ra đi, đứng, nằm, ngồi xin cứ hỏi một câu.

*

Nam Tuyền thị chúng rằng:

- Pháp thân có gồm đủ tứ đại không? Có ai nói được sẽ cho y một cái thắt lưng.

Sư nói:

- Tánh địa chẳng không, không chẳng tánh địa. Đó là địa đại tứ đại cũng như thế.

Nam Tuyền không nuốt lời hứa trước đó, bèn cho sư một cái thắt lưng.

*

Sư thấy Vân Nham khó ở, bèn nói với Nham rằng:

- Rời khỏi xác lậu tử này rồi đi về đâu để gặp nhau?

Nham nói:

- Gặp lại nhau nơi chỗ không sanh, không diệt.

Sư nói:

- Sao chẳng nói: ‘Ngay cả nơi không sanh, không diệt cũng không cầu gặp nhau’?

*

Sư thấy Vân Nham sửa giày cỏ hỏi:

- Làm gì thế?

Nham nói:

- Đem rách bươm sửa rách bươm.

Sư nói:

- Sao không nói: ‘Tức rách bươm cũng không phải rách bươm’?

*

Sư nghe tăng niệm kinh Duy Ma bèn nói:

- Tám ngàn Bồ-tát cùng 500 Thanh văn đều muốn theo Văn Thù Sư Lợi đi đến chỗ nào?

Ông tăng ấy không thể đối đáp, sư liền đánh. Sau đó, tăng hỏi Hòa Sơn. Hòa Sơn nói thay:

- Cho thị giả mới hợp.

*

Sư xuống núi đến Ngũ Phong, Ngũ Phong hỏi:

- Có hiểu thấu lão túc Dược Sơn không?

Sư đáp:

- Không hiểu biết.

Ngũ Phong hỏi:

- Vì sao mà lại không hiểu?

Sư nói:

- Không hiểu, không hiểu !

*

Hỏi:

- Thế nào là thói nhà của Hòa thượng?

Sư bước xuống giường Thiền làm dáng bộ nữ nhân cúi lạy, nói:

- Tạ ông từ phương xa đến, đều không đối đãi.

Hỏi:

- Thế nào là chỉ ý của Tổ sư từ Tây lại?

Sư đáp:

- Đông Độ chưa từng gặp.

Hỏi:

- Thiết trai cúng tiên sư, xin hỏi tiên sư có đến không vậy?

Sư nói:

- Mọi người thiết trai để làm gì?

Hỏi:

- Trên đầu lọng báu sanh vẫn chưa có thể nói là mình đúng là thế nào?

Sư nói:

- Hãy nghe y đi !

Hỏi:

- Hòa thượng thì thế nào?

Sư đáp:

- Ta không có cái ấy.

*

Thạch Sương hỏi:

- Sau khi sư trăm năm, nếu có người hỏi đến chuyện cứu cánh (Nguyên văn ‘Cực tắc’) thì nói với họ thế nào?

Sư gọi sa-di, sa-di lên tiếng dạ.

Sư nói:

- Hãy thêm nước vô tịnh bình !

Sư lặng thinh hồi lâu rồi hỏi Thạch sương:

- Mới vừa rồi hỏi cái gì?

Thạch Sương nêu lại câu hỏi, sư liền đứng dậy đi.

*

Ngày khác, Thạch Sương lại hỏi:

- Một miếng xương của Hòa thượng gõ kêu như tiếng đồng đi về đâu vậy?

Sư gọi thị giả, thị giả ứng tiếng dạ. Sư nói:

- Đến năm con lừa đấy !

Sư tháng 9 năm Ất Mão bị bịnh nặng phải chịu khổ, tăng chúng thăm hỏi an ủi thân thể. Sư nói:

- Có nhận không có thưởng, các ông có biết chăng?

Chúng đều buồn bã khóc thút thít. Ngày 11 sắp ra đi, sư nói với chúng rằng:

- Ta phải đi xa về phương Tây, lý không thể ở lại phương Đông.

Nói dứt lời là qua đời, thọ 67 tuổi. Làm lễ trà-tỳ thâu được linh cốt mấy miếng, xây tháp ở bên góc núi Thạch Sương, sắc thụy Tu Nhất Đại Sư, tháp gọi Bảo Tướng.