TS Phật Đà Da Xá

Phật-đà Da-xá đây dịch là Giác Minh, người Kế Tân, dòng dõi Bà-la-môn, gia đình theo ngoại đạo. Có một Sa-môn đến nhà khất thực. Người cha nổi giận bảo người đánh. Sau đó ông bị co quắp chân tay lại không thể đi được, bèn hỏi thầy bói. Thầy nói:

- Vi phạm vào thánh nhân quỷ thần khiến cho như vậy. Thế là gia đình liền đến thỉnh vị Sa-môn này sám hối, vài ngày sau thì hết bịnh. Nhơn đó Da-xá xin xuất gia làm đệ tử, lúc này Ngài mới mười ba tuổi.

Da-xá thường theo thầy đi xa ở những nơi đồng trống gặp cọp. Thầy bảo tránh đi, Da-xá thưa:

- Hổ này đã no tất không ăn thịt người. Một lúc thì hổ bỏ đi, ở phía trước quả nhiên thấy có thịt dư của hổ để lại. Người thầy thầm cho là kỳ dị.

Năm Da-xá mười lăm tuổi, tụng kinh ngày đến hai ba vạn lời. Khi ở chùa thường ra ngoài làm việc nên phế bỏ việc tụng đọc. Có vị La-hán thấy Ngài thông tuệ, thường khất thực về cho Ngài. Ðến năm mười chín tuổi Ngài tụng kinh Ðại tiểu thừa, số cả trăm vạn lời. Nhưng tánh độ cao ngạo, do tri kiến mà tự kiêu, cho rằng ít kẻ nào có thể làm thầy mình cho nên không được chúng tăng kính trọng, nhưng chỉ dùng sự khéo léo để mà đàm tiếu nên người biết mà quên cả hận. Năm tiến giới không cho lên đàn. Thế nên khi tuổi đã lớn vẫn còn là Sa-di.

Ngài theo cựu học, các luận ngũ minh, các học thuật thế gian đều luận tập. Năm hai mươi bảy tuổi Ngài mới thọ cụ túc. Thường lấy việc đọc tụng làm nguyện hạnh, tay không rời kinh điển. Mỗi khi ngồi yên lặng suy nghĩ còn nói là không biết những việc hư giả ở đời. Ngài chuyên tinh đến như thế. Sau đến nước Sa-lặc, quốc vương nước này thỉnh ba ngàn tăng, Da-xá cũng có dự. Lúc ấy thái tử Ðạt-ma Phất-đa, đây dịch là Pháp tử. Thấy ngài Da-xá dung phục đoan nhã, hỏi Ngài từ đâu đến. Da Xá đối đáp trôi chảy. Thái tử vui vẻ lưu lại nội cung cúng dường, tiếp đãi thật trọng hậu, sau lại thọ học với ngài nên càng tôn kính Da-xá. Sau đó La-thập theo mẹ trở về nước Quy Tư, Da-xá vẫn lưu lại. Không bao lâu vua chết, thái tử lên ngôi. Bấy giờ Phù Kiên sai Lữ Quang chinh phạt Quy-tư. Vua Quy-tư cầu cứu Sa-lặc. Vua Sa-lặc tự xuất binh cứu viện, ủy thác thái tử lại cho ngài Da-xá. Cứu binh chưa đến mà vua nước Quy Tư đã bại trận, vua quay về nói với ngài rằng La-thập đã bị Lữ Quang bắt rồi. Ngài Da-xá than: Ta và La-thập gặp nhau tuy lâu, mà hoài bão chưa tận. Bỗng nhiên ngăn trở biết bao giờ gặp lại.

Ngài dừng lại đó hơn mười năm. Rồi Ngài đi về hướng Ðông nước Quy Tư. Ở đây việc hoằng hoá rất mạnh. Bây giờ ngài La-thập ở Cô Tạng có gởi thơ đến mời. Ngài muốn đi nhưng trong nước giữ lại. Năm sau lại bảo đệ tử: Ta muốn đến chỗ La-thập có thể ban đêm trốn đi chớ để cho người biết. Ðệ tử thưa:

- Sợ sáng mai có người biết được đuổi theo bắt trở lại thôi. Ngài Da-xá bèn lấy một bát nước trong ném một viên thuốc vào đó chú nguyện rồi cùng đệ tử rửa chân. Ðêm đó trốn đi đến sáng đi được vài lý thì hỏi đệ tử rằng: Cảm giác như thế nào?

Ðáp:

- Duy chỉ nghe tiếng gió thổi nhanh, khiến cho nước mắt chảy ra. Ngài liền dùng thần chú rửa chân dừng lại nghỉ. Sáng hôm sau người trong nước truy đuổi, nhưng Ngài đã đi xa không còn theo kịp. Khi Ngài đến Cô Tạng thì La-thập đã vào Trường An. Nghe vua Dao Hưng bắt ngài La-thập lấy thê thiếp, Ngài than rằng:

- La-thập như lụa đẹp, sao lại bỏ vào rừng gai.

Ngài La-thập nghe tin ngài Da-xá đã đến Cô Tạng, Ngài khuyên vua Dao Hưng hãy mời về Trường An. Nhưng Vua chưa nghe theo, nhưng không bao lâu vâng lệnh vua dịch kinh, ngài La-thập nói:

- Phàm người hoằng tuyên pháp giáo thì phải có tài thông suốt văn nghĩa. Bần đạo tuy thông văn tự, nhưng chưa thấu suốt lý kinh. Duy có Phật-đà Da-xá là người đã thâm đạt nghĩa lý sâu xa vi huyền. Hiện nay Ngài vẫn còn ở Cô Tạng, xin bệ hạ hãy thỉnh rước về Trường An. Vua ưng thuận sai sứ đi thỉnh Ngài về và ban tặng lễ vật rất thâm hậu. Ngài không nhận lễ vật chỉ cười nói:

- Chiếu chỉ đã ban xuống thì phải tuân theo. Nhà vua đãi kẻ sĩ thâm hậu, nhưng nếu không có ngài La-thập ở đó thì cũng không dám vâng mạng.

Sứ về tâu lại. Sau đó Ngài đến Trường An. Vua Dao Hưng đích thân thăm hỏi sắp đặt cho Ngài biệt trụ tại vườn Tiêu Diêu, tứ sự cúng dường. Nhưng Ngài không thọ nhận, Ngài chỉ ăn một lần mà thôi.

Khi ấy ngài La-thập dịch Thập Trụ Kinh, hơn một tháng vẫn còn do dự mà chưa dám thảo bút. Ngài Da-xá đến, cả hai cùng thảo luận quyết định nghĩa lý đạo tục hơn ba ngàn người đều khen ngợi. Ngài Da-xá có râu mép đỏ, khéo diễn giải luận Tỳ-bà-sa, cho nên người đời gọi ngài là” Xích tư Tỳ-bà-sa”. Ngài là thầy của ngài La-thập nên chúng cũng gọi là Ðại Tỳ-bà-sa. Tuy được tứ sự cúng dường, y bát ngoạ cụ đầy cả ba gian nhà mà Ngài vẫn không màng tới. Thấy vậy vua sai người đổi hết các vật này, đổi lấy tiền đem về xây chùa ở phía Nam Thành Trường An cho Ngài cư trú.

Trước kia Dao Sảng có thỉnh Ngài tung bộ luật Ðàm Vô Ðức, gồm hơn năm ngàn lời. Vua Dao Hưng nghi có chỗ sai lầm nên bảo Ngài tụng lại. Suốt hai ngày vua tìm trong bản văn mà không thấy một chỗ sai lầm, nên càng kính phục trí nhớ của Ngài.

Năm Hoằng thỉ thứ mười hai (410) Ngài dịch Tứ phần luật gồm bốn mươi bốn quyển cùng với kinh trường A-hàm…Sa-môn Trúc Phật Niệm ở Lương châu dịch ra Tần Văn, Sa-môn Ðạo Hàm ghi chép. Ðến năm thứ mười lăm thì Ngài ngưng thuyết giảng, dịch kinh rồi từ biệt trở về cố quốc. Vua ban tặng cả ngàn xấp lụa, Ngài đều không nhận. Ngài Ðạo Hàm và Phật Niệm cũng đem cúng cho Ngài ngàn xấp lụa. Hơn năm trăm Sa-môn danh đức cũng dâng cúng Ngài nhiều lễ vật. Sau khi trở về nước, Ngài có được quyển kinh Hư không Tạng, đều gởi cho khách buôn đem đến cho chư Tăng ở Lương châu. Sau không biết Ngài mất ở đâu.