Năm 1308
Năm 1308 (Mậu Thân – PL.1852), niên hiệu Hưng Long thứ 16, đời vua Trần Anh Tông.
– Mồng một Tết tháng Giêng năm Mậu Thân, Sơ Tổ phái Trúc Lâm (1258-1308) sai Thiền sư Pháp Loa (1284-1330) đến làm trụ trì chùa Báo Ân ở Siêu Loại, và được giao cho chức vụ Tổ thứ hai của Thiền phái Trúc Lâm.
– Tháng 4 năm Mậu Thân, Sơ Tổ phái Trúc Lâm (1258-1308) kiết hạ ba tháng tại chùa Vĩnh Nghiêm (Yên Dũng – Hà Bắc), ủy cho Thiền sư Pháp Loa làm trụ trì chùa này. Đồng thời ngài giảng Truyền Đăng Lục cho đại chúng nghe. Thỉnh Quốc sư Đạo Nhất giảng kinh Pháp Hoa.
– Tháng 7, Sơ Tổ phái Trúc Lâm (1258-1308) lên núi Yên Tử, ở am Tử Tiêu, giảng Truyền Đăng Lục riêng cho Pháp Loa.
– Tháng 9, Sơ Tổ phái Trúc Lâm (1258-1308) đi du hành mọi nơi trên núi Yên Tử, có Thiền sư Bảo Sát đi theo.
– Tháng 10, Thiên Thụy công chúa, chị của Sơ Tổ phái Trúc Lâm (1258-1308), bệnh nặng nên ngài phải chống gậy xuống núi, chỉ có một thị giả theo hầu. Sơ Tổ đi từ mồng năm đến mồng mười mới đến kinh đô. Thăm chị xong, ngày rằm lên đường về núi. Trên đường ghé nghỉ đêm tại chùa Siêu Loại. Sáng mai lại lên đường, đi ngang qua làng Cổ Châu (chắc là chùa Pháp Vân) ghé lại chơi, có đề một bài thơ như sau trên vách : “Số đời một hơi thở, tình đời hai biển trăng, cung ma đâu sá kể ? nước Phật một trời xuân” (VNPGSL).
– Ngày 17 tháng 10, Sơ Tổ Trúc Lâm nghỉ đêm tại chùa Sùng Nghiêm (Chí Linh). Tuyên Từ hoàng thái hậu thỉnh về am Bình Dương thọ trai. Tổ vui và nói : “có lẽ đây là buổi cúng dường cuối cùng”.
– Theo Tam Tổ Thực Lục chép : “Ngày 18, Sơ Tổ Trúc Lâm lại lên đường. Tới chùa Tú Lâm ở ngọn An Kỳ Sinh thấy nhứt đầu mới bảo hai vị Tỳ-khưu là Tử Dinh và Hoàng Trung rằng : “Tôi muốn lên đỉnh Ngọa Vân mà sức chân yếu quá không thể đi được, bây giờ làm sao ?” Hai vị nói : “Hai chúng tôi xin đỡ ngài đi”. Lên tới đỉnh Ngọa Vân, Điều Ngự (Sơ Tổ Trúc Lâm) cảm ơn hai vị và nói : “Quí vị xuống núi lo tu hành, đừng xem chuyện sinh tử là nhàn hạ”. Ngày 19, Sơ Tổ bảo thị giả Pháp Không lên am Tử Tiêu núi Yên Tử gọi Thiền sư Bảo Sát đến gấp…Ngày 21, ngài Bảo Sát đến nơi. Đức Điều Ngự trông thấy, cười mà nói : “Ngươi sao đến muộn thế ? Ta sắp đi rồi. Trong Phật pháp có điều gì chưa hiểu thì mau hỏi đi” Bảo Sát nói : “Khi Mã Tổ Đại sư bệnh, vị viện chủ hỏi : gần đây tôn vị thế nào ? Mã Tổ đáp : Ngày đối diện Phật, đêm đối diện Phật. Ý ấy thế nào ?” Điều Ngự lớn tiếng : “Ngũ Đế và Tam Hoàng là vật gì ?” Bảo Sát tiếp : “Hoa nở rực rỡ phô màu gấm, tre phương Nam gỗ phương Bắc, phải hiểu thế nào ?” Điều Ngự nói : “Mù mắt ngươi đi”. Bảo Sát liền thôi…
– Ngày 01 tháng 11 năm Mậu Thân, đúng nửa đêm, sao sáng đầy trời, Sơ Tổ Trúc Lâm hỏi : bây giờ là giờ gì ? Bảo Sát thưa : giờ Tý. Sơ Tổ đưa tay ra hiệu mở cửa sổ để nhìn ra ngoài. Nói : “Đến giờ ta đi rồi vậy” Bảo Sát hỏi : “Tôn đức đi đâu bây giờ ?”. Sơ Tổ nói :
“Mọi pháp đều không sinh, mọi pháp đều không diệt, nếu hiểu được như thế, chư Phật thường hiện tiền, chẳng đi cũng chẳng lại”
Bảo Sát hỏi thêm : “Còn khi bất sinh bất diệt thì sao ?” Sơ Tổ khua tay nói : “Thôi đừng nói mê nữa”, rồi ngồi theo kiểu sư tử tọa mà hóa…thọ 51 tuổi.
Thiền sư Pháp Loa theo lời di chúc của Sơ Tổ Trúc Lâm (1258-1308) làm lễ hỏa táng, lượm ngọc cốt có năm màu để vào bình. Vua Trần Anh Tông cùng đình thần đem long giá rước ngọc cốt về tôn thờ nơi Đức Lăng và xây tháp ở chùa Vân Yên núi Yên Tử, để hiệu là Huệ Quang Kim Tháp và dâng tôn hiệu là Đại Thánh Trần Triều Trúc Lâm Đầu-đà Tĩnh Tuệ Giác Hoàng Điều Ngự Tổ Phật. Sơ Tổ Trúc Lâm còn truyền lại những tác phẩm : Thiền Lâm Thiết Chủy Ngữ Lục, Đại Hương Hải Ấn thi tập, Tăng-già Toái Sự, Thạch Thất Mị Ngữ (VNPGSL- TSVN).
– Triều đình cúng cho chùa Báo Ân ở Siêu Loại, do Tỳ-khưu Pháp Loa mới về làm trụ trì, 100 mẫu ruộng và cấp người cày cấy để lấy hoa lợi cho chùa.