Hoàng Đế

● Là một vị thánh quân thời cổ theo huyền sử Trung Hoa. Có nhiều thuyết khác nhau về thời cổ sử Trung-quốc. Đại để, thời thái cổ của lịch sử Trung-quốc bắt đầu bằng ông Bàn Cổ. Sau Bàn Cổ là thời đại Tam Hoàng. Tam Hoàng là ba vua: Toại Nhân (dạy người biết dùng lửa), Phục Hi (dạy người đan lưới, săn thú, đánh cá, nuôi súc vật ăn thịt) và Thần Nông (dạy người chế tạo cày cuốc, làm ruộng, họp chợ giao dịch). Tiếp theo, vào khoảng giữa thiên niên kỉ thứ 3 tr. TL là bắt đầu thời đại Ngũ Đế. Vị vua đầu tiên của thời đại này là Hoàng Đế. Ông họ là Công-tôn, vì ở tại ấp Hiên-viên nên lấy họ là Hiên-viên (Hiên-viên thị) hoặc Hữu Hùng Thị, đóng đô tại gò Hiên Viên thuộc Trịnh Châu (nay thuộc tỉnh Hà Nam).

Mẹ Hoàng Đế thấy tia sáng Bắc Cực bèn có thai, rồi sanh ra ông. Hoàng Đế dẹp yên các bộ tộc đối kháng, được tôn làm Cộng Chủ, tức vua Trung Nguyên. Kẻ thù đáng gờm nhất của ông ta là Si Vưu (tù trưởng của Miêu tộc, vua của bộ tộc Cửu Lê ở phía Đông, được các tù trưởng tôn lên ngôi thiên tử (vào năm 2690? tr. TL). Sau ba năm giao tranh dai dẳng, cuối cùng Hoàng Đế đánh bại được Si Vưu tại cánh đồng Trác Lộc (thuộc địa phận Hà Nam), thống nhất Trung Nguyên. Theo truyền thuyết, văn hóa dưới thời Hoàng Đế đã phát triển khá, những sự việc quan trọng của đời sống như trồng dâu nuôi tằm, dệt cửi, y dược, xe thuyền, nhà cửa và văn tự đều được phát kiến trong thời này