Theravada

● (Theravda, S.: Arya-thavira-nikaya – P.: Theravada). Bộ phái Nguyên thủy, Trưởng Lão bộ, Thượng Tọa bộ: Giáo hội Phật giáo, sau khi đã thật sự phân rẽ thành hai bộ phái căn bản là Thượng Tọa bộ và Đại Chúng bộ, Thượng Tọa bộ đã rời nước Ma-kiệt-đà và dời sang nước Ca-thấp-di-la lập căn cứ hành đạo, rồi phát triển rộng ra khắp vùng Tây Bắc Ấn. Họ vẫn giữ đường lối bảo thủ, nhưng lâu ngày rồi cũng chịu ảnh hưởng của Đại Chúng bộ, nên đường lối bảo thủ cũng bị thay đổi ít nhiều, và cũng đưa đến tình trạng phân hóa như Đại Chúng bộ. Về giáo nghĩa, trước hết, Thượng Tọa bộ cho rằng A-la-hán tức là Phật; bởi vậy, A-la-hán là mục tiêu cuối cùng, còn Bồ-tát thừa thì bị họ khinh thị. Thứ đến, bộ phái này nói rằng, không phải tất cả các lời Phật dạy đều là chuyển pháp luân và đều có lợi ích, mà chỉ có Tám Thánh Đạo mới là chánh pháp luân; bởi vậy, họ chỉ thừa nhận Ba Tạng đã được kết tập lần đầu tiên, mà không thừa nhận bất cứ kinh điển nào khác. Thứ nữa, họ chủ trương các pháp quá khứ và vị lai đều không có thật thể, chỉ có pháp hiện tại là thật có. Trong khi Đại Chúng bộ chú trọng về Tuệ học, thì Thượng Tọa bộ chú trọng về Giới học. Họ coi Giới Luật là bậc Đạo Sư duy nhất để y chỉ, và bảo thủ những kinh luật đã có sẵn, không thay đổi chút nào. Dưới thời vua A Dục, tôn giả Ma Thẩn Đà đã đem giáo lí Thượng Tọa bộ truyền sang nước Tích-lan, làm cho xứ này trở thành trung tâm của Phật giáo Nam-truyền mãi đến ngày nay