Năm 1558

Năm Mậu Ngọ (1558) dưới triều Vua Lê Anh Tôn (1537 – 1573), Đoan Quân Công Nguyễn Hoàng nghe theo lời khuyên “Hoành sơn nhất dải, vạn đại dung thân” (Một dãy hoành sơn có thể dung thân được muôn đời) của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, xin với anh rể là Thái sư Trịnh Kiểm để được vào trấn thủ xứ Thuận Hóa.

Đoan Quận công Nguyễn hoàng cai trị nhân hậu và tài giỏi nên xứ Thuận – Quảng được thái bình và thịnh vượng; trong khi đó, các vùng đất khác của Đại Việt đều bị nghèo nàn và loạn lạc vì cuộc chiến tranh giữa nhà Mạc và Bắc Triều (Đông Đô) và Vua Lê Chúa Trịnh ở Nam Triều (Tây Đô). Sách Đại Việt Sử ký toàn thư đã phải ca ngợi tài đức của Đoan Quận công như sau: “Nguyễn Hoàng trị nhậm xứ Thuận – Quảng mấy chục năm, chính lệnh khoan hòa, thưởng ban ân huệ, dùng pháp luật công bình, biết khuyên răn bản bộ, cấm trấp những kẻ hung ác. Dân hai trấn Thuận Hóa và Quảng Nam đều cảm lòng, mến đức, thay đổi phong tục, chợ không nói thách, dân không trộm cắp, cổng ngoài không phải đóng, thuyền buôn nước ngoài đều đến buôn bán, trao đổi phải giá (không chèn ép khách buôn ngoại quốc). Quân lịnh nghiêm cẩn, mọi người đều ra sức. Từ đó, nhà Mạc không dám dòm ngó, trong cõi được yên ổn làm ăn”. Sách Phủ biên Tạp lục của Lê Quí Đôn viết thêm: “Hằng năm nộp thuế má để giúp việc dân việc nước, triều đình (Vua Lê Chúa Trịnh) cũng được nhờ”.